Henüz etiket yok.
Kablolardaki iletken tipleri ve iletkenlere göre kablo çeşitleri
Kablolardaki iletken tipleri ve iletkenlere göre kablo çeşitleri
Elektrik enerjisini iletmekte kullanılan kabloların ana malzemelerinden biri olan iletkenlerin hangi standartlara göre ve nasıl üretildiği, hangi kablo çeşitlerinde hangi tip iletkenin kullanılması gerektiği çok önemlidir.
1. İLETKEN nedir?
Elektrik enerjisini iletmekte kullanılan bir veya birden çok telden meydana gelen, yalıtılmış veya yalıtılmamış tel veya tel demetidir.
2.İLETKEN ‘de kullanılan malzemeler nelerdir?
Malzeme, kablonun kullanım şekli ve amacına yönelik olarak seçilmelidir.
Genel olarak;
Alçak Gerilim bina içi tesisat kablolarında: Bakır,
Alçak Gerilim ve Orta Gerilim Enerji kablolarında: Bakır veya aluminyum,
Yüksek Gerilim yeraltı ve denizaltı kablolarında: Bakır veya aluminyum, Yüksek Gerilim havai hat kablolarında: Çelik özlü aluminyum
İletlenler kullanılmaktadır.
Bazı metallerin elektriksel ve ısıl özelliklerinin karşılaştırması
DÜNYADA BAKIR TEL STANDARTLARININ TARİHÇESİ
Bakır tellerin elektriksel özellikleri, IASC ‘nin 1913 yılında kurulması ile yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen değerler, IEC tarafından 1925 yılında standart olarak kabul edilmiş ve ilk olarak IEC 28 standardında yayınlanmıştır.
TÜRKİYE’DE KABLO VE İLETKEN STANDARTLARININ GELİŞİMİ VE TARİHÇESİ
1960 yılı sonlarında TSE ‘nin kurulması ile birlikte, 1965 yılında IEC 28 standardı Türkçe ‘ye çevrilerek TS 288 numarası ile yayınlanmıştır
Sektörün gelişmesi ve standartların yaygınlaştırılması kapsamında yapılan çalışmalar sonucunda 1973 yılında TS 1 “Elektrikte Kullanılan Bakır Teller ” standart olarak kabul edilerek yayınlanmıştır.
Gelişen pazar ve AB standartlarının yaygınlaşması sonrasında CENELEC standartlarının (HD, EN, v.s) zamanla yaygınlaşması ile ulusal standartlar iptal edilerek yerlerine EN standartları yayınlanmaya başlanmıştır.
Bu kapsamda, ulusal standartlarımız; TS 2, TS 16, TS 17 ve TS 18 standartları iptal edilerek TS EN 13602 standardı yayınlanmıştır.
Enerji kablolarında genellikle Cu-ETP, sinyal ve haberleşme kablolarında Cu-OF tipi bakır kullanılması tavsiye edilmektedir.
Bakır tellerin fiziksel özellikleri EN 13602 Çizelge 2‘de tanımlanmaktadır.
Çizelge 2
Bakır tellerin fiziksel özellikleri
Bakır tellerin mekanik özellikleri EN 13602 Çizelge 3‘te tanımlanmaktadır.
Çizelge 3
Bakır tellerin mekanik özellikleri
Bakır tellerin elektriksel özellikleri EN 13602 Çizelge 5‘te tanımlanmaktadır.
Çizelge 5
Bakır tellerin elektriksel özellikleri
3. İLETKEN tipleri nelerdir?
Enerji kablolarında kullanılan bakır iletkenler genellikle IEC 60228 standardına göre veya bu standart referans alınarak hazırlanan ulusal standartlara göre üretilmektedirler.
TSE‘de bu standardı olduğu gibi Türkçe’leştirerek TS EN 60228 numarası ile 2005 yılında yayınlamıştır.
İletkenler kullanım amacına yönelik olarak;
Sınıf 1: Katı iletkenler,
Sınıf 2: Örgülü iletkenler,
Sınıf 5: Bükülgen iletkenler,
Sınıf 6: Bükülgenliği Sınıf 5’den daha fazla iletkenler
şeklinde 4 kategoriye ayrılmaktadır.
Daha fazla bilgi için tıklayınız.
Sınıf 1 (Katı iletkenler)
Kullanım yerine yönelik olarak çıplak veya metal kaplamalı olarak yuvarlak tek telden ve genellikle 0,5 - 16 mm² aralığında üretilirler.
Hangi kablo tipleri Sınıf 1 iletkenlidir?
H05V-U, H07V-U, H05Z1-U, H07Z1-U ve iletken kesiti ≤ 16 mm² olan, NVV, YVV, YVMV, YVOV, NHXMH, N2XH, N2XCH, N2XRH, N2XY, N2XCY, N2XRY tipi kablo iletkenleri farklı talep olmadığı sürece Sınıf 1 iletkenli olarak üretilirler.
Daha fazla bilgi için tıklayınız.
Tek tel çapı aşağıdaki formulle hesaplanabilir.
Olması gereken en büyük DC dirençleri TS EN 60228 Çizelge 1 ve en büyük iletken çapları TS EN 60228 Çizelge C.1’de belirtilmektedir. İlgili çizelgeler aşağıdadır:
Çizelge 1
Tek ve çok damarlı kablolar için Sınıf 1 katı iletkenler
Çizelge C1
Sınıf 1 katı iletkenler için en büyük iletken çapları
Sınıf 2 (Örgülü iletkenler)
Kullanım yerine yönelik olarak çıplak veya metal kaplamalı olarak yuvarlak, yuvarlak sıkıştırılmış veya sektör formunda;
Yuvarlak; 0,5 – 1200 mm² kesit aralığında,
Yuvarlak sıkıştırılmış; 16 – 1200 mm² kesit aralığında üretilirler.
Sektör formunda; 35 – 400 mm² kesit aralığında üretilebilirler.
Sektör formundaki iletkenli kabloların Türkiye’de kullanımı yaygın olmamakla birlikte orta ve kuzey avrupa ülkelerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Hangi kablo tipleri Sınıf 2 iletkenlidir?
AG bina içi ve pano kabloları,
H05V-R, H07V-R, H05Z1-R, H07Z1-R ve AG bina içi ve dışında kullanılan güç ve kumanda kabloları, iletken kesiti > 16 mm² olan, NVV, YVV, YVMV, YVŞV, N2XH, N2XCH, N2XRH, N2XY, N2XCY, N2XRY
Daha fazla bilgi için tıklayınız.
Ekranlı ve ekransız gemi kabloları,
1XZ1-R, 1XC4Z1-R, 1J2XC4Z1-R
Daha fazla bilgi için tıklayınız.
OG ve YG kabloları, YE3SV, YE3SHŞV, YE3S(AL)E
Daha fazla bilgi için tıklayınız.
Sınıf 2 iletkenlerde nelere dikkat edilmelidir?
Çizelge 2. ‘de tanımlanan en büyük DC dirence uygunluk,
Çizelge 2. ‘de tanımlanan en az tel sayısına uygunluk,
Çizelge C.1‘de tanımlanan en büyük iletken çapına uygunluk.
Çizelge 2
Tek ve çok damarlı kablolar için Sınıf 2 örgülü iletkenler
Sınıf 5 ve Sınıf 6 (Bükülgen iletkenler)
Kullanım yerine yönelik olarak çıplak veya metal kaplanmış halde, yuvarlak olarak üretilirler.
Genellikle bükme yarıçapı düşük veya hareketli tesislerde kullanılmaktadırlar
Sınıf 5 iletkenli kablo tipleri nelerdir?
H05V-K, H07V-K, H05Z1-K, H07Z1-K, H03VV-F, H05VV-F,
H05VV5-F, H05VVC4V5-K, H05VVH6-F, H05RR-F, H07RN-F, 052XZ1-F
Daha fazla bilgi için tıklayınız.
Hangi kablo tipleri Sınıf 6 iletkenlidir?
H01N2-D, H01N2-E
Daha fazla bilgi için tıklayınız.
Sınıf 5 iletkenler neden F veya K şeklinde rumuzlandırılmaktadır?
F - Hareketli kullanıma izin verilen kablolar,
K - Hareketli kullanıma izin verilmeyen kablolar.
Sınıf 5 ve Sınıf 6 iletkenlerde nelere dikkat edilmelidir?
Çizelge 3 ve 4'te tanımlanan en büyük DC dirence uygunluk,
Çizelge 3 ve 4‘te tanımlanan en büyük tel çapına uygunluk,
Çizelge C.1‘de tanımlanan en büyük iletken çapına uygunluk.
Çizelge 3.
Tek ve çok damarlı kablolar için Sınıf 5 bükülgen iletkenler
Çizelge 4.
Tek ve çok damarlı kablolar için Sınıf 6 bükülgen iletkenler
Referanslar
TS EN 13602 “Bakır ve bakır alaşımları - Çekilmiş yuvarlak kesitli bakır tel - Elektriksel iletkenlerin imalatı için”
TS EN 60228 “Kablolar - Yalıtılmış kabloların iletkenleri"
Bilal Özdemir Prysmian Group Türkiye
